Pojam povišenog krvnog tlaka (KT) stručno najčešće zovemo arterijska hipertenzija (AH), a to je trajno povišenje sistoličkog ili “krvnog tlaka” (≥ 140 mmHg) i/ili dijastoličkog ili “srčanog tlaka” (≥ 90 mmHg).

Pojam povišenog krvnog tlaka (KT) stručno najčešće zovemo arterijska hipertenzija (AH), a to je trajno povišenje sistoličkog ili “krvnog tlaka” (≥ 140 mmHg) i/ili dijastoličkog ili “srčanog tlaka” (≥ 90 mmHg).
Najčešći uzrok povišenog KT je u 95% slučajeva nepoznat (primarna AH), a preostalih 5% uzroka (sekundarna AH) su bolesti bubrega, bolesti žlijezda sa unutarnjim izlučivanjem, uzimanje nekih lijekova i komplikacije trudnoće.
Svi koji imaju dijagnosticiranu primarnu AH moraju znati da izlječenja nema i da je liječenje doživotno. Vrijednosti KT variraju tijekom života pa mlađe osobe normalno imaju niži KT od starijih osoba. Također, i tijekom dana KT je obično viši ujutro, a najniži noću.
Granica za dijagnozu AH u ordinacijskom mjerenju je ≥ 140 i/ili ≥ 90 mmHg, a u kućnom mjerenju ≥ 135 i/ili ≥ 85 mmHg. Ukoliko imamo nalaz 24-satnog kontinuiranog mjerenja arterijskog tlaka (KMAT), onda je granična vrijednost za dijagnozu AH za dnevnu fazu ≥ 135 i/ili ≥ 85 mmHg, za noćnu fazu ≥ 120 i/ili ≥ 70 mmHg, a za srednju vrijednost tijekom 24 sata ≥ 130 i/ili ≥ 80 mmHg.
Noćni KT je osobito bitno izmjeriti u ranim jutarnjim satima između 04-06 sati jer većina srčanih i cerebrovaskularnih događaja ima najveću učestalost u ranim jutarnjim satima zbog mogućeg skoka arterijskog tlaka (AT). Mogući razlozi za izostanak poželjnog noćnog pada AT (<10%) jesu poremećaji spavanja, apneja za vrijeme spavanja, pretilost, visoki unos soli, kronična bolest bubrega, dijabetička neuropatija i starost.
Od ostalih nereguliranih oblika AH u specifično doba dana možemo izdvojiti AH bijelog ogrtača (povišene vrijednosti u ordinaciji, a normalne van ordinacije) i obrnuti fenomen od AH bijelog ogrtača, tzv. maskirana AH (normalne vrijednosti u ordinaciji, a povišene vrijednosti van ordinacije).
Normalni pad AT-a tijekom noći iznosi oko 15% i javlja se i kod normotenzivnih i kod hipertenzivnih osoba. Prema ovom parametru, svi su pacijenti kod kojih se AT mjeri KMAT-om podijeljeni u dvije grupe. Prvu grupu čine pacijenti kod kojih postoji razlika u dnevnim i
noćnim vrijednostima > 10% i oni su označeni kao dippers (noć-dan omjer AT < 0,9). Drugu grupu čine pacijenti kod kojih ova razlika ne postoji ili je < 10% i oni su označeni kao non-dippers. Bez obzira na stupanj AH, fenomen non-dipping važan je čimbenik rizika od razvoja kardiovaskularnih komplikacija. Naime, većina srčanih i cerebrovaskularnih događaja ima najveću učestalost u ranim jutarnjim satima zbog mogućeg skoka AT, povećane agregabilnosti trombocita, aktivacije simpatikusa i smanjene fibrinolitičke aktivnosti. Zbog toga je danas opće mišljenje da u predikciji kardiovaskularnog rizika postoji prednost noćnih mjerenja u odnosu prema dnevnima. Ipak, postoji problem što je bez monitoringa moždane aktivnosti teško jasno razdvojiti bolesnike označene kao non-dippers od onih koji su non-sleepers.
Za KT je normalno da je u mirovanju niži, a u fizičkom ili psihičkom naporu viši. Poznato je da svi stresovi povisuju arterijski tlak. To se posebno odnosi na fizički stres koji uključuje fizičku aktivnost (dinamičko ili statičko vježbanje). Također se danas procjenjuju i različiti individualni odgovori na stresove s obzirom na predviđanje novonastale AH, oštećenja ciljnih organa te kardiovaskularnog incidenta ili smrti. Hipertenzivna reakcija (HR) nagli je porast KT >180/120 mmHg. Najlakše se verificira u testu opterećenja (ergometrijsko testiranje). Taj test podrazumijeva kontrolirano praćenje kliničkih simptoma, EKG-a, frekvencije srca i KT na biciklergometru ili pokretnom sagu.
Arterijski krvni tlak može se podijeliti u nekoliko stupnjeva prema europskim kardiološkim preporukama iz 2018. godine:

Tablica 1. Stupnjevi arterijskog tlaka

Krvni tlak                           Sistolički krvni tlak (mmHg)                    Dijastolički krvni tlak (mmHg)
Optimalan                                  < 120                                                          < 80
Normalan                                 120 – 129                                                i/ili 80 – 84
Visoko normalan                       130 – 139                                                i/ili 85 – 89
Arterijska hipertenzija 1. stupnja 140 – 159                                               i/ili 90 – 99
Arterijska hipertenzija 2. stupnja 160 – 179                                              i/ili 100 – 109
Arterijska hipertenzija 3. stupnja  ≥ 180                                                    i/ili ≥ 110
Izolirana sistolička hipertenzija     ≥ 140                                                      i/ili < 90

Tablica 2. Granične vrijednosti za arterijsku hipertenziju tijekom 24 sata

Krvni tlak                      Sistolički krvni tlak (mmHg)           Dijastolički krvni tlak (mmHg)
Dnevni krvni tlak                     ≥ 135                                               ≥ 85
Noćni krvni tlak                       ≥ 120                                               ≥ 70
24-satni krvni tlak                   ≥ 130                                               ≥ 80

Zaključno moramo naglasiti i važnu konstataciju, a to je da se termin AH naziva i „tihi ubojica“. To je stoga jer bolesnik godinama ne osjeća nikakve tegobe, no cijelo to vrijeme postupno se i progresivno oštećuju glavni vitalni organi (mozak, srce, bubrezi, krvne žile, oči) što u konačnici dovodi do značajnog morbiditeta i mortaliteta.