Gravesova bolest (Basedowljeva bolest, difuzna toksična guša) najčešći je uzrok hipertireoze. Uzrokovana je autoprotutijelima na TSH receptore, koja su stimulacijska pa potiču trajnu sintezu i lučenje suviška T4 i T3. Ponekad se javlja uz druge autoimune bolesti, kao što su DM tipa 1, vitiligo, perniciozna anemija, kolagenoze. Može se genetski prenositi, a pogađa žene više nego muškarce, najčešće se pojavljuje između 30 i 50 godina starosti. Hipertireoza uzrokuje pojavu širokog spektra simptoma koji su odraz povišenog adrenergičkog tonusa, poput razdražljivosti, palpitacija, hiperaktivnosti, povećanog znojenja, nepodnošenja vrućine, umora, pojačanog apetita, mršavljenja, nesanice i učestalog pražnjenja stolice (ponekad i proljeva). Javlja se hipomenoreja.

Objektivno se nalazi topla i vlažna koža, tremor, tahikardija, proširen tlak pulsa i fibrilacija atrija. Gravesova oftalmopatija pojavljuje se kod oko 50% oboljelih od Gravesove bolesti, između ostaloga uzrokuje izbočenje i crvenilo očiju (napadan pogled, zaostajanje i retrakcija kapaka). Infiltracijska dermopatija, nazvana i pretibijalni miksedem manifestira se kao crvenilo i zadebljanje kože ispred tibije i na dorzumu stopala. U fizikalnom pregledu često se nalazi struma, bezbolno uvećanje štitne žlijezde ili čvor u štitnjači. Stariji bolesnici, osobito oni s toksičnom čvorastom strumom, mogu pružati atipičnu sliku (maskirana hipertireoza) sa simptomima koji su sličniji depresiji ili demenciji. Većina nema ni tremor niti egzoftalmus. Prije se javljaju fibrilacija atrija, sinkope, poremećaji senzorija, zatajivanje srca ili opća slabost. Dijagnoza se temelji na anamezi, fizikalnom pregledu i laboratorijskim pretragama. Najbolji za probir je TSH; u hipertireozi je vrlo nizak, osim kad uzrok leži u adenomu hipofize koji luči TSH ili u rezistenciji hipofize na tireoidne hormone. Slobodni T4 je povišen. Kliničku dijagnozu potvrđuju funkcijske snimke štitnjače (scintigrafija štitnjače s tehnecijem ili radioaktivnim jodom.

Liječenje ovisi o uzroku:

– propiltiouracil i metimazol: blokiraju tireoidnu peroksidazu, kontrolu bolesti postižu za 2-3 mjeseca, terapija održavanja jednu ili više godina.

– radioaktivni jod: najčešći način liječenja hipertireoze uzrokovane nodoznom toksičnom strumom. Terapija se provodi uzimanjem radioaktivnog joda u obliku tekućine ili tableta, koji zatim oštećuje stanice štitnjače i njihovu sposobnost lučenja hormona. Radioaktivni jod se primjenjuje također i u terapiji Basedowljeve bolesti, ako se ona ne uspije izliječiti s lijekovima u periodu od dvije godine.

– beta blokatori : rješavaju simptome pojačanog adrenergičkog tonusa.

– kirurško liječenje je indicirano kod recidiva hipertireoze nakon tireostatika; rijetke komplikacije su paraliza glasnica i hipoparatireoza.