Bubrežne ciste okruglaste su tvorbe ispunjene tekućim sadržajem smještene u tkivu bubrega. To su najčešće strukturne lezije bubrega prikazane ultrazvukom. Točan razlog njihova nastanka nije sasvim jasan, a njihova učestalost u populaciji raste s dobi.

Bubrežne ciste okruglaste su tvorbe ispunjene tekućim sadržajem smještene u tkivu bubrega. To su najčešće strukturne lezije bubrega prikazane ultrazvukom. Točan razlog njihova nastanka nije sasvim jasan, a njihova učestalost u populaciji raste s dobi. Većina cisti na bubrezima su tzv. jednostavne bubrežne ciste benigne naravi. S druge strane, ciste mogu biti i pokazatelj ozbiljnijih bolesti poput autosomno dominantne policistične bolesti bubrega kao i neoplazme bubrega. U ovom tekstu osvrnut ćemo se na najčešće cistične bolesti bubrega: jednostavne i kompleksne bubrežne ciste, autosomno dominantu policističnu bolest bubrega i stečenu cističnu bolest bubrega. Osim navedenog, ciste na bubrezima se mogu javljati u i sklopu drugih, mnogo rjeđih bolest poput tuberozne skleroze, von Hippel-Lindauove bolesti, medularne cistične bolesti bubrega, autosomno recesivne policistične bolesti bubrega, nefroftize i medularnog spužvastog bubrega.

Jednostavne bubrežne ciste

Uglavnom se javljaju u populaciji starijoj od 50 godina, češće u muškaraca nego u žena. Ciste mogu biti solitarne ili multiple, smještena samo na jednom ili na oba bubrega. Tijekom godina imaju tendenciju rasta, tako da mogu varirati veličinom manjom od 1 cm ili čak preko 10 cm u promjeru. U pravilu su asimptomatske i ne uzrokuju nikakve tegoba.

U manjeg broja bolesnika mogu uzrokovati razvoj kroničnih bolova, krvarenje u cistu, infekcije pa čak i  rupturu, što će se manifestirati pojavom krvi u urinu, lumbalnim bolovima i razvojem febriliteta. Također, svojom veličinom mogu komprimirati okolno tkivo bubrega s posljedičnom opstrukcijom kanalnog sustava i pogoršanjem bubrežne funkcije. Cista može uzrokovati i razvoj arterijske hipertenzije pritiskom na arterije bubrega s posljedičnom aktivacijom renin-angiotenzinskog sustava.

Dijagnoza jednostavnih cisti postavlja se najčešće pomoću ultrazvuka na kojom se ciste prikazuju okruglog ili ovalnog oblika, jasno demarkirane od okolnog tkiva bubrega s glatkim zidom te bez unutarnjeg odjeka. U slučaju lošeg ultrazvučnog prikaza u obzir dolaze i metode poput CT-a ili magnetske rezonance kako bi se jednostavne ciste razlučile od kompleksnih i eventualne neoplazme bubrega.

U većine bolesnika liječenje nije potrebno. Lumbalni bolovi kupiraju se zadovoljavajuće analgetskom terapijom. Ako je riječ o velikim cistama, u obzir dolazi perkutana aspiracija i sklerozacija ciste ili njeno kirurško odstranjenje. Kod infekcija ciste indicirana je antibiotska terapija.

Kompleksne bubrežne ciste

Ciste koje ne zadovoljavaju ultrazvučne kriterije jednostavnih cisti nazivaju se kompleksnim cistama. Na ultrazvučnom prikazu takve su ciste septirane, zadebljanog zida, nepravilnih kontura s kalcifikacijama. S kliničkog aspekta nužno ih je diferencirati od neoplazme bubrega, za što se koristi CT ili magnetska rezonanca. Ako se malignitet isključi, potrebno ih je dalje redovito periodično pratiti. U slučaju inkonkluzivnog nalaza slikovnih metoda ili jasnog povećanja ciste tijekom praćenja s pojavom neravnih rubova i septi, u obzir dolazi i biopsija iglom kao i kirurško odstranjenje ciste.

Autosomno dominantna policistična bolest bubrega

Ovu bolest karakterizira postepeni razvoj bubrežnih cisti različitih veličina s posljedičnim uvećanjem bubrega i progresivnim gubitkom bubrežne funkcije. Nasljeđuje se autosomno dominantno, a nastaje kao posljedica mutacije PDK1 gena na 16. kromosomu i PDK2 gena na 4. kromosomu. Navedene mutacije rezultiraju dilatacijom tubula i sekrecijom tekućine, što na kraju dovodi do razvoja cista. Ciste se počinju formirati već ”in utero”. S vremenom rastu i komprimiraju okolni bubrežni parenhim remeteći tako normalnu bubrežnu funkciju. Bubrezi mogu biti toliko uvećani da se spuštaju sve do male zdjelice što se klinički može i palpirati. U većine zahvaćenih bolesnika simptomi se javljaju iza 4. desetljeća života. Klinička slika karakterizirana je progresivnim zatajenjem bubrežne funkcije, praćene proteinurijom, hipertenzijom i poremećajem u koncentriranju urina. Otprilike 20% bolesnika razvije bubrežne kamence, od čega većina otpada na uratne kamence. Ruptura ciste može rezultirati pojavom krvi u urinu i lumbalnim bolovima. Na isti način može se prezentirati i infekcija ciste. Autosomno dominantna policistična bubrežna bolest razlog je započinjanja liječenja dijalizom u otprilike 5-10% bolesnika.

Osim bubrežnih, ovu bolest vrlo često prate i izvanbubrežne manifestacije u vidu cista u jetri, abnormalnosti srčanih zalistaka i moždanih aneurizmi.

Dijagnoza se postavlja na osnovi ultrazvuka, CT-a ili magnetske rezonance. U bolesnika s pozitivnom obiteljskom anamnezom u dobi od 15 do 39 godina, za dijagnozu je potrebno verificirati najmanje 3 ciste, bilo na jednom ili oba bubrega. Za bolesnike s pozitivnom obiteljskom anamnezom u dobi od 40 do 59 godina, za dijagnozu je potrebno prikazati 2 ciste u svakom bubregu, dok u populaciji starijoj od 60 godina broj cista mora biti barem 4 u svakom bubregu. U dijela bolesnika u kojih su nalazi slikovnih metoda dvojbeni potrebno je učinit gensko testiranje na mutacije PDK gena. Ciljane terapije za sada nema. Liječenje je usmjereno na sprečavanje propadanja bubrežne funkcije i na kontrolu arterijske hipertenzije upotrebom ACE inhibitora. U slučaju terminalnog bubrežnog zatajenja, u obzir dolazi liječenje dijalizom ili transplantacija bubrega

Stečena cistična bolest bubrega

Stečena cistična bolest bubrega uglavnom se javlja u bolesnika s kroničnom renalnom insuficijencijom kao i u bolesnika na dijalizi. Karakterizira je prisustvo najmanje 4 ciste u svakom bubregu u bolesnika bez poznate osobne ili obiteljske anamneze drugih cističnih bolesti. Bubrezi su veličinom normalni ili smanjeni, glatkih kontura. Ciste mogu variraju morfologijom i veličinom, ali su uglavnom manje od 3 cm u promjeru i, za razliku od autosomno dominantne policistične bolesti bubrega, ograničene isključivo na bubrege. S vremenom, ciste imaju tendenciju povećanja kako veličinom, tako i brojem. Kao i kod jednostavnih bubrežnih cista, većina bolesnika sa stečenom bubrežnom bolesti su asimptomatski. U manjeg dijela bolesnika mogu se javljati simptomi poput lumbalnih bolova, upale urinarnog trakta, hematurije pa čak i rupture ciste. Najozbiljnija komplikacije je maligna alteracija ciste koja se javlja u otprilike 5% bolesnika. Zbog navedenog, bolesnike s ovom bolesti potrebno je redovito pratiti ultrazvučno, CT-om ili magnetskom rezonancom. U slučaju  pojave karcinoma, indicirano je kirurško liječenje.